Kể chuyện làng: Ký ức thân thương nơi âu mỡ bếp mẹ

Mở ngăn chạn bếp nhà bạn tìm gia vị, tôi bắt gặp cái âu sứ màu vàng nâu hình tròn như quả bí ngô. Cái âu có nắp đậy, cái âu ngày xưa khi còn nhỏ mẹ tôi thường đựng mỡ lợn để gia đình dùng dần. Mở nắp, một màu trắng ngà đông đặc của âu mỡ được bạn cất giữ cẩn thận. Giọng bạn vang lên: "Hôm rồi mẹ tao mua được ít mỡ lợn, mẹ vẫn duy trì trong bếp một âu mỡ như ngày bọn mình còn nhỏ. Mẹ mua nhiều nên gửi cho con gái một âu". Lời giải thích của bạn về sự quan tâm của mẹ khiến miền ký ức trong tôi về gian bếp nhỏ. Về chiếc chạn bát bằng gỗ cũ xưa, về cái ngăn trên cùng mẹ cất các lọ gia vị và ở đó có chiếc âu mỡ bằng sành mà bất cứ đứa trẻ con nào như tôi đều thích…

Lứa tuổi 7X hay 8X chẳng ai xa lạ với chiếc âu mỡ bằng sành bên trong chứa hẳn một mùi thơm thơm, béo ngậy của lớp mỡ lợn đông đặc mang cái màu trắng ngà, đùng đục. Ngày ấy, dầu ăn không thịnh hành như bây giờ nên mỡ lợn là lựa chọn hàng đầu. Âu mỡ như làm cho cái chạn của mẹ trở nên đủ đầy, âu mỡ làm cho những món ăn của mẹ thêm béo ngậy và âu mỡ ấy còn khiến lũ con của mẹ thích thú bởi sau khi cho ra đời lớp mỡ đông đặc kia là bên cạnh âu mỡ mẹ sẽ có bát tóp mỡ béo bùi rim nước mắm ăn cùng cơm nóng khiến mắt đứa nào cũng ánh lên niềm thích thú.

Cái ngày xưa ấy mỗi khi đi chợ mẹ bắt gặp những khổ mỡ trắng tinh dày mình là y rằng mẹ sẽ mua về rán lấy mỡ ăn dần. Những miếng mỡ có dính thêm một lớp thịt nạc mỏng trên cùng được bố tôi rửa sạch thái miếng dày đều nhau cho vào chiếc chảo nhôm Hải Phòng có hai quai để rán. Chỉ một loáng trong chiếc chảo nhôm trắng xen lẫn chút vết đen do được trưng dụng làm nhiều việc: Xào rau, rang thịt, rán mỡ... ấy đã tỏa cái mùi thơm ngậy của mỡ lợn. 

Chảo mỡ sôi đều, mẹ để lửa liu riu sợ mỡ bị cháy và quan trọng mẹ muốn những miếng tóp mỡ không bị quắt vì đó còn là thức ăn chế biến được khá nhiều món cho mâm cơm nhà tôi thêm đủ đầy. Tiếng nổ tí tách của những thanh củi nhãn khô giòn hòa vào ánh lửa như nhảy múa để mỡ của mẹ sóng sánh một màu vàng nhạt, quấn quện những miếng tóp mỡ đang mời gọi mấy chị em tôi. 

Mẻ mỡ rán hoàn thành, mẹ chờ cho nguội liền chắt mỡ vào cái âu (cái liễn) bằng sành, có nắp đậy rồi mẹ để chúng yên vị nơi góc chạn. Số tóp mỡ trăng trắng vàng vàng cùng mùi thơm của phần thịt nạc ít ỏi nơi đầu miếng tóp nhỏ khiến chúng tôi, những đứa con của mẹ đã nghĩ ngay ra món tóp mỡ rim mắm, tóp mỡ xào trứng gà hay sang hơn là món tóp mỡ làm nhân bánh đa nem giòn rụm. Bữa cơm chỉ có rau xào cùng mỡ lợn ăn cùng món chính là những miếng tóp mỡ với sự biến tấu từ đôi bàn tay cần mẫn, thành thục của mẹ mà lòng đứa nào cũng khấp khởi mong mâm cơm nhanh được sắp ra để thỏa thích thưởng thức hương vị thơm ngon từ đĩa rau muống xào tỏi thơm lừng bóng mỡ, bùi béo từ miếng tóp mỡ mềm mềm, dai dai.

Chỉ một loáng nồi cơm nấu củi của mẹ đã chạm đáy cùng những chiếc đĩa, bát tóp mỡ trống không. Cu út vừa xoa bụng vì no cơm vừa hẹn mẹ: "Mai mẹ làm làm tóp mỡ xào trứng nha. Út thích ăn lắm". Mẹ cười hiền xoa đầu út: "Cha bố anh cu của mẹ, ngoan là có tóp mỡ xào trứng. Gì chứ tóp mỡ trong chạn mẹ đầy"…

Ngoài xào rau, rán nem, rang cơm hay tráng trứng,.. mỡ của mẹ khiến ba chị em tôi thích thú hơn cả chính là việc thỉnh thoảng sáng Chủ nhật của mùa đông lạnh giá ấy. Mẹ dậy từ sớm nhóm lửa đồ xôi gạo nếp nương bố đi bản đổi được. Chỉ một loáng trong gian bếp bập bùng ánh lửa ngày đông ấy, mùi của lửa đượm ấm nồng vấn vít cùng mùi thơm của nồi xôi dẻo thơm bóng bẩy gạo mới của bố. 

Mấy chị em sà vào bếp, út tự cho mình đặc quyền rúc rúc nơi lòng mẹ, nơi có tấm áo bông dày mẹ khoác, nơi có tình yêu thương đong đầy đòi mẹ đơm xôi ăn sáng. Bát xôi nóng hôi hổi, thơm nức mùi nếp được mẹ quệt thêm chút mỡ lợn béo bùi, đông đặc. Xôi nóng làm lớp mỡ trắng ngần ấy tan chảy dần ướp vào những hạt xôi dẻo khiến bát xôi trở lên hấp dẫn đầy mời gọi. Vừa ăn miệng đứa nào cũng liến thoắng: "Xôi mỡ lợn của mẹ ngon nhất". Mắt đứa nào cũng cười tít tỏ vẻ khoái chí…

Cuộc sống hiện đại, mỡ lợn được thay thế bằng dầu ăn tiện dụng. Nhưng với tôi, trong miền ký ức xa xưa mùi thơm béo ngậy của mỡ lợn, mùi của tóp mỡ, hay hình ảnh của chiếc âu sành màu nâu mẹ thường trưng dụng đựng mỡ như một nhân chứng, như một ký ức đẹp đã nuôi dưỡng tuổi thơ mấy chị em tôi lên người. Ở đó, nơi gian bếp nhỏ nơi chạn bát thân thương có chiếc âu mỡ thần kỳ tôi như thấy lại nụ cười hiền, ánh mắt hạnh phúc mỗi khi mẹ cặm cụi tạo ra những món ăn tuy đơn sơ mộc mạc nhưng ấm áp tình thân gia đình.