Vì sao cá voi sát thủ phá tàu thuyền, tìm cách "ăn thịt" ngư dân?

Orcas, còn được gọi là cá voi sát thủ, đã tham gia vào một loạt vụ tấn công tàu thuyền ngoài khơi bờ biển Iberia của châu Âu và các chuyên gia hiện tin rằng hành vi này đang được các thành viên khác trong quần thể bắt chước.

Vào đêm ngày 4 tháng 5, ba con cá voi sát thủ (Orcinus orca) đã nhắm mục tiêu vào một du thuyền ở eo biển Gibraltar, gần bờ biển Tây Ban Nha, gây hư hại đáng kể cho bánh lái của con tàu. Werner Schaufelberger, thuyền trưởng của chiếc du thuyền, kể lại vụ việc với tờ Yacht của Đức: "Có hai con cá voi sát thủ nhỏ và một con lớn hơn. Những con nhỏ hơn phá bánh lái ở phía sau, trong khi con lớn hơn liên tục húc vào con tàu với từ bên cạnh".

Vì sao cá voi sát thủ phá tàu thuyền, tìm cách "ăn thịt" ngư dân?

Schaufelberger đã chứng kiến những con cá voi sát thủ nhỏ hơn bắt chước hành vi của con lớn hơn: "Hai con cá kình nhỏ hơn đã quan sát kỹ thuật của con lớn hơn và chúng cũng húc đầu vào thuyền". Thủy thủ đoàn đã được lực lượng bảo vệ bờ biển Tây Ban Nha cứu và con thuyền được kéo đến Barbate, nhưng không may nó đã bị chìm ở lối vào cảng.

Chỉ hai ngày trước đó, một đàn sáu con cá voi sát thủ đã tấn công một chiếc thuyền buồm khác trong cùng khu vực. Greg Blackburn, người ở trên tàu, đã chứng kiến một con cá mẹ đang dạy con mình cách húc vào bánh lái. Blackburn mô tả nó như một dạng hành vi "giáo dục", ông khẳng định "Đó chắc chắn là một kiểu dạy học nào đó đang diễn ra".

Theo một nghiên cứu được công bố vào tháng 6 năm 2022 trên tạp chí Marine Mammal Science (Khoa học động vật có vú đại dương), các báo cáo về các cuộc chạm trán hung hãn với cá voi sát thủ ngoài khơi bờ biển Iberia đã gia tăng kể từ tháng 5 năm 2020. Các cuộc tấn công chủ yếu nhắm vào thuyền buồm và theo một mô hình riêng biệt, cá voi sát thủ tiếp cận từ đuôi tàu để nhắm vào bánh lái. Khi chúng đã dừng thuyền thành công, họ sẽ mất hứng thú và bỏ đi.

Alfredo López Fernandez, một nhà sinh vật học tại Đại học Aveiro ở Bồ Đào Nha và là đại diện của Nhóm làm việc về cá voi sát thủ Đại Tây Dương, cho biết: "Từ năm 2020, các báo cáo về sự việc tương tự đã diễn ra liên tục ở những nơi tìm thấy cá voi sát thủ, ở Galicia hoặc Strait". Ông cũng nói thêm rằng, hầu hết các cuộc chạm trán đều vô hại, chỉ có ba tàu bị ảnh hưởng trong số hơn 500 vụ việc được ghi nhận kể từ năm 2020.

Các nhà nghiên cứu tin rằng sự hứng thú gia tăng đột biến gần đây đối với tàu thuyền là kết quả của một sự kiện đau buồn mà một con cá voi sát thủ cụ thể đã trải qua, đã được phần còn lại của quần thể cá voi sát thủ sao chép. Giả thuyết hàng đầu cho rằng, một con cá voi cái, được gọi là White Gladis, đã va chạm với thuyền hoặc mắc bẫy bởi bọn đánh bắt cá bất hợp pháp, gây ra sự thay đổi hành vi. López Fernandez giải thích, "Con cá voi sát thủ bị thương đó là con đầu tiên có hành vi xâm hại tàu thuyền".

Cá voi sát thủ là những sinh vật có tính xã hội cao, có khả năng học hỏi và bắt chước các hành vi. Nghiên cứu năm 2022 nhấn mạnh rằng cá voi sát thủ nhận thấy hành vi nhắm vào bánh lái thuyền là có lợi, bất chấp những rủi ro liên quan. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ rõ liệu chúng có đang dạy cho con non hay không. López Fernandez tuyên bố: "Chúng tôi không khẳng định chúng đang dạy cho con non, mặc dù hành vi này lan truyền trong đàn theo chiều dọc thông qua việc bắt chước và sau đó là theo chiều ngang giữa các con ngang hàng trong đàn".

Một số nhà nghiên cứu suy đoán rằng hành vi bất thường có thể là để giải trí hoặc là một "mốt nhất thời" do một số cá thể trong đàn khởi xướng. Deborah Giles, một nhà nghiên cứu cá voi sát thủ tại Đại học Washington và tổ chức phi lợi nhuận Orcas hoang dã cho biết đây là loài động vật tò mò và thích chơi đùa, ông nhận định hành vi này có thể là một hành động giải trí hơn là bạo lực.

Khi số lượng các sự cố tiếp tục gia tăng, mối lo ngại ngày càng tăng đối với sự an toàn của các thủy thủ và quần thể cá voi sát thủ Iberia đang bị đe dọa nghiêm trọng, như được ghi nhận trong Sách đỏ của IUCN. Cuộc điều tra cuối cùng vào năm 2011 chỉ ghi nhận 39 cá voi sát thủ ở Iberia. Các nhà nghiên cứu tham gia vào nghiên cứu bày tỏ sự lo lắng của họ, nói rằng: "Nếu tình trạng này tiếp tục hoặc gia tăng, nó có thể trở thành mối lo ngại thực sự đối với sự an toàn của những người đi biển và vấn đề bảo tồn đối với quần thể cá voi sát thủ đang bị đe dọa tuyệt chủng này".