Ngôi chùa thờ 26 bà mẹ ở Hải Dương và chuyện lập đền thờ người có công đức xây chùa

Ngôi chùa thờ 26 bà mẹ ở Hải Dương

Chùa Cao Xá (huyện Cẩm Giàng, Hải Dương) thờ Đức Mẫu Nguyễn Thị Phương – mẹ của Đức Tam Quan đại vương, người góp công đánh bại quân Thục Vương từ thời vua Hùng thứ 18. Ảnh: Hồng Tươi

Ông Đỗ Xuân Suất - Trưởng thôn kiêm Trưởng tiểu ban quản lý di tích thôn Cao Xá (xã Cao An, huyện Cẩm Giàng, Hải Dương) cho biết, chùa Cao Xá được xây dựng từ thời Hậu Lê, với tổng diện tích khoảng 6.500m2, nằm ở phía tây thôn Cao Xá. Chùa được đặt trên khoảnh đất cao và thoáng, 3 mặt là sông nước với vành đai bảo vệ là lũy tre xanh vừa yên ả thanh bình, vừa tăng thêm phần thâm u, linh thiêng cho ngôi chùa.

Chùa gồm 7 gian Tiền đường, 3 gian Tam bảo, 5 gian nhà Bia và 1 khu nhà Mẫu.

Chùa Cao Xá ở xã Cao An (Cẩm Giàng, Hải Dương). Ảnh: Hồng Tươi 

Ngoài tượng Phật, ngôi chùa này cũng chính là nơi người dân địa phương thờ Đức Mẫu Nguyễn Thị Phương – mẹ của Đức Tam Quan đại vương, người góp công đánh bại quân Thục Vương từ thời vua Hùng thứ 18. Bà cũng là người đã có công dạy cho nhân dân Cao Xá trang trồng đậu, trồng bông và cày cấy.

Đặc biệt, ông Suất cho biết, nét độc đáo của chùa Cao Xá là 26 bức bia hậu bằng đá, thờ 26 bà mẹ có nhiều công đức trùng tu, tôn tạo ngôi chùa.

26 bức bia hậu thờ 26 bà mẹ có nhiều công đức trùng tu, tôn tạo chùa Cao Xá. Ảnh: Hồng Tươi 

Ông Đỗ Xuân Suất giới thiệu về hệ thống bia đá thờ 26 bà mẹ tại chùa Cao Xá. Ảnh: Hồng Tươi 

Theo ông Suất, trải qua các sự cố lịch sử, chiến tranh, chùa Cao Xá nhiều lần bị phá hoại, hư hỏng nặng nề. Nhưng nhân dân Cao Xá qua nhiều thế hệ vẫn cùng nhau chung tay góp công sức của cải để trùng tu, tôn tạo lại chùa. Vì vậy, hiện nay chùa Cao Xá còn lưu giữ nguyên vẹn các pho tượng cổ, nhất là bức tượng làm bằng đồng đen quý hiếm trong tòa Tam Bảo.

Ai đến thăm viếng chùa, cũng không quên ghé qua thắp hương, cầu nguyện tại gian thờ 26 bà mẹ Cao Xá trang.

Đây là hệ thống bia ký, 26 bức bia đá chạm nổi gương mặt của 26 bà mẹ Cao Xá trang các thời kỳ với nhiều công đức như nuôi con vương trưởng, thành đạt, nhân hậu bao dung, có công với đất nước. Họ cũng là những người đã mang tiền của công sức để trùng tu, tôn tạo ngôi chùa cổ kính, trang nghiêm như ngày nay.

Chạm nổi trên các bức bia đá là gương mặt của 26 bà mẹ Cao Xá các thời kỳ, có nhiều công đức

Tại Hải Dương, không riêng chùa Cao Xá thờ các bức bia hậu mà ở chùa Lộ Cương, phường Lộ Cương, TP. Hải Dương cũng đang thờ 16 bức bia hậu. Theo tìm hiểu, các bức bia này tạc gương mặt người đang ngồi, nhưng không giống nhau, có cả hình nam và nữ. Có bức bia chỉ chạm nổi, tạc một hình người nhưng có bức lại tạc hai người, ba người.

Chia sẻ về những bức bia hậu này, ni sư Thích Đàm Tám - người đang trông nom, quản lý chùa Lộ Cương cho biết: Trước đây chùa rất lớn, nhưng do chiến tranh loạn lạc nên chùa bị đốt, phá rất nhiều, những thông tin về chùa hiện nay cũng không còn lưu giữ được gì, riêng các bức bia hậu đã có tại chùa từ lâu, nghe truyền lại đó là những bức bia thờ các gia đình đã hiến ruộng đất cho chùa.

Thờ hậu là nét đẹp, song cần cân nhắc

Không chỉ chùa Cao Xá, chùa Lộ Cương, nhiều ngôi chùa, đình, đền khác cũng thờ hậu và thờ những người có nhiều đóng góp cho việc kiến tạo, xây dựng chùa. Theo Thượng toạ Thích Minh Quang – trụ trì tại chùa Tam Chúc (Hà Nam), lâu nay việc thờ hậu tại các chùa, đình, đền vẫn luôn được duy trì, đó là nét đẹp, mang giá trị truyền thống văn hoá tinh thần của dân tộc Việt Nam. Những câu chuyện thờ hậu từ các bà hoàng hậu, hoàng phi đã được sử sách lưu truyền và ghi chép lại.

Đó là những người đã hiến đất, tài sản, công sức để xây dựng những ngôi chùa, đình, đền và không thu tiền, để cộng đồng, người dân hưởng lợi, chính vì vậy mà họ được người dân tôn vinh, tưởng nhớ và ghi công.

Thượng toạ Thích Minh Quang nêu ví dụ chùa Hưng Long (nơi Thượng toạ đang trụ trì tại Ninh Bình), cách đây 500 năm có bà cụ đã hiến 1.000 mẫu đất để xây dựng chùa. Mộ cụ hiện còn ở trong chùa Hưng Long và cụ được tạc tượng thờ trong chùa.

Người dân thường xuyên đến chùa Cao Xá làm lễ. Ảnh: Hồng Tươi

Nói về việc thờ hậu hay xây nhà thờ những người có nhiều công đóng góp, xây dựng chùa ở trong khuôn viên chùa, đền, TS. Bùi Hữu Dược - Vụ trưởng Vụ Phật giáo, Ban Tôn giáo Chính phủ cho biết, người có công đức xây dựng chùa, khi mất đưa vào chùa thờ  là việc làm theo truyền thống từ xưa.

Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn – Viện trưởng Viện Văn hoá Nghệ thuật quốc gia Việt Nam, việc đưa hương linh vào trong chùa là một trong thói quen truyền thống của người Việt, khi vào chùa chúng ta để ý có thể thấy trong chùa có khu để gia đình đặt bát hương, ảnh thờ và gọi đó khu hương linh cho gia đình thờ. Vì vậy, một ai đó nếu đưa vong linh người nhà mình vào trong chùa thì có thể hiểu và chấp nhận được. Việc này liên quan tới tâm linh, đó là thói quen của rất nhiều người Việt kể từ xa xưa cho tới nay, không có quy định cho những việc như thế này.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn cũng cho hay, việc lập đền thờ người thân, người có công xây dựng chùa dù không có quy định, chế tài, nhưng theo thời gian, việc này đã có nhiều thay đổi, không còn giữ đúng theo truyền thống là phải được cộng đồng tôn vinh, đồng thuận. Vì vậy, cách đưa vong linh, hình ảnh người nhà vào chùa phải làm sao cho tế nhị, tránh tạo ra dư luận không hay, nhất là với những người nổi tiếng vì luôn nhận được sự quan tâm của người dân.

“Tôi nghĩ việc này nên cân nhắc trong bối cảnh xã hội đang cần những tấm gương. Với những người nhận được sự quan tâm của công chúng, như nghệ sĩ, doanh nhân, người nổi tiếng…, cần phải tế nhị khi xây dựng hình ảnh cho mình, cho người thân ở những di tích, đặc biệt các di tích nổi tiếng nhận được nhiều sự quan tâm của người dân”, ông Sơn cho hay.