Sàn thương mại điện tử TikTok Shop: Người bán kêu than vì tăng phí, người mua phàn nàn về chất lượng dịch vụ (Bài 1)

TikTok là mạng xã hội xuyên biên giới có tốc độ phát triển nhanh nhất Việt Nam trong vài năm trở lại đây. Số liệu thống kê cho biết, tính đến hết tháng 2/2023, TikTok đạt gần 50 triệu người dùng ở Việt Nam và con số này vẫn tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ. 

Ngoài việc là mạng xã hội, nền tảng xuyên biến giới này còn phát triển sàn thương mại điện tử TikTok Shop cạnh tranh trực tiếp với Shopee, Lazda, Tiki... Tuy nhiên, sự phát triển "nóng" của TikTok Shop đang khiến ngành bán lẻ online dần mất cân bằng.

TikTok Shop liên tục tự ý tăng phí sàn

Theo số liệu Metric, dù là "tân binh" trong thương mại điện tử, nhưng trong 9 tháng năm 2023 đã qua, TikTok Shop đã đạt doanh thu đến 25.000 tỷ đồng. Đặc biệt, tính riêng trong quý 3, TikTok Shop là đơn vị có thị phần lớn thứ hai xét về doanh thu tại Việt Nam với 10.000 tỷ đồng, chỉ xếp sau Shopee với doanh thu hơn 43.700 tỷ đồng. Doanh thu trên cũng giúp TikTok Shop chiếm 16% thị phần, dẫn đầu là Shopee đang nắm 69% thị phần.

Với tốc độ phát triển "nóng",  TikTok Shop cũng đang có những thay đổi liên tục về chính sách dành cho các nhà bán lẻ, cũng như người tiêu dùng khi sử dụng nền tảng của mình.

Khi mới ra mắt tháng 4/2022, TikTok Shop đã miễn phí sàn (phí giao dịch) cho các nhà bán lẻ để thu họ chuyển từ các nền tảng khác sang và chỉ thủ 1% sau đó. Chính sách này của TikTok Shop đã thu hút lượng lớn các nhà bán lẻ tại Việt Nam với đa dạng các ngành hàng từ thời trang, mỹ phẩm, đồ gia dụng, thực phẩm, đồ nội thất...

Đến tháng 10/2022, TikTok Shop đã điều chỉnh tăng mức phí sàn từ 1 lên 2,5% và sau 1 năm ra mắt, vào ngày 14/4/2023 đã tăng lên 3%. Tiếp đó, sàn thương mại điện tử này đã tăng lên 4% vào tháng 9/2023.

Theo tìm hiểu, quy định phí sàn 4% (đã gồm thuế) thuế này là VAT 10,8% của 4% mà TikTok thu của người bán. Còn nhà bán hàng vẫn bị truy thu 1,5% thuế thu nhập cá nhân riêng sau này (được tính dựa trên doanh thu của shop).  

Ngoài ra, với mỗi sản phẩm được bán ra, TikTok sẽ nhận 5% hoa hồng. Được biết, TikTok có những chính sách dành cho những nhà bán hàng trên TikTok Shop như cấm "quảng cáo và bán" tất cả các sản phẩm giả, quảng cáo sai sự thật, trong đó nêu rõ "Bằng cách đảm bảo tính an toàn và tính xác thực của các sản phẩm được bán trên nền tảng của chúng tôi, chúng tôi tạo ra trải nghiệm mua sắm tích cực mà người dùng có thể tin tưởng".

Việc TikTok Shop tăng phí sàn là điều hoàn toàn đúng, bởi không ai tạo ra sân chơi miễn phí. Tuy nhiên, nhiều chủ hàng cho biết, họ chỉ nhận được thông báo tăng mà không thể có ý kiến, cũng như việc tăng này liên tục trong thời gian ngắn.

"TikTok Shop từ đầu năm 2023 đã nhiều lần tăng phí sàn, việc tăng này lẽ ra phải có lộ trình rõ ràng và thông báo trước thời gian dài để có sự chuẩn bị. Tuy nhiên, TikTok Shop lại cứ thích tăng là tăng, vậy liệu trong 2-3 năm nữa, sẽ còn tăng đến mức nào?", chị Thu Hương, chủ shop giày ở Hà Nội trên TikTok Shop chia sẻ.

Về việc này, ông Nguyễn Hữu Tuấn - Trưởng phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử, Cục Thương mại điện tử và kinh tế số (Bộ Công Thương) chia sẻ, việc tăng phí thanh toán trên các sàn hiện nay, nhà nước không quy định về niêm yết giá. Đồng thời, đây là mối quan hệ dân sự giữa người mua và người bán.

Đồng thời, ông Tuấn cũng cho rằng, khi các sàn có quyền tăng giá, phí thanh toán thì các nhà cung cấp có quyền khiếu nại theo quy định khi cảm thấy việc tăng này là không cạnh tranh lành mạnh.

Như vậy, hiện nay, các sàn thuơng mại điện tử như TikTok Shop đang thu hút người mua/bán lớn, nhưng việc chưa minh bạch quản lý, thu phí dẫn đến việc người bán đang có sự bức xúc.

TikTok Shop tăng phí không đi đôi với cải thiện chất lượng?

Các nhà bán lẻ trên TikTok Shop cho rằng, dù tăng phí sàn, nhưng chất lượng, đơn hàng bán ở đây đều giảm rõ rệt so với năm ngoái. 

"TikTok Shop ngày càng khó đối với người bán hàng như chúng tôi. Đơn cử, những đơn hàng mà khách hoàn lại, người bán sẽ phải chịu phí ship 2 chiều và nếu trong đơn hàng có mã khuyến mại thì người bán sẽ bị trừ tiền. Điều này là hoàn toàn vô lý vì mã khuyến mại là do TikTok hỗ trợ người dùng, khi họ không lấy sao lại trừ tiền người bán", chị Hương bức xúc nói. 

Cũng theo chủ shop này, việc TikTok làm việc để thời gian tới sẽ cung cấp hàng trực tiếp từ Trung Quốc đến tay người dùng mà không qua các thương gia Việt Nam.

TikTok Shop đang được rất nhiều người lựa chọn khi dễ dàng tìm thấy nhiều sản phẩm trên đây. Đặc biệt, giá hàng hóa trên TikTok Shop luôn được trợ giá, khuyến mại nên mức giá đến tay người dùng rất rẻ. Thậm chí, nhiều người bán còn thường xuyên phá giá khi Livestream bán hàng với mức giá chỉ vài chục nghìn một sản phẩm quần áo, giày dép nhái các thương hiệu thời trang lớn trên thế giới.

Đối với người dùng, chất lượng dịch vụ trên TikTok Shop hiện nay không cải thiện mà thậm chí đi xuống so với trước đây.

"Trước đây, tôi mua hàng trên TikTok Shop ngày hôm nay đặt thì mai giao ngay khiến tôi khá bất ngờ vì các sàn khác như Shopee phải 2-3 ngày. Tuy nhiên, bây giờ mua trên TikTok Shop cũng mất 2-3 ngày tương tự, thậm chí có những đợt sale lớn còn 4-5 ngày là chuyện bình thường", chị Quỳnh Anh, Cầu Giấy, Hà Nội nói.

Không chỉ vậy, việc mua bán trên mạng qua TikTok Shop cũng gặp không ít rủi ro khi chất lượng hàng hoá ở đây không được kiểm duyệt. Hàng giả, hàng nhái bán công khai, tràn lan khiến người dùng không thể phân biệt.

Theo chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú, nguyên Chủ tịch Hội Siêu thị Hà Nội, khi mua sắm online, người dùng sẽ phải đối mặt với không ít rủi ro. 

"Nhiều trường hợp mua đồ trên mạng, đã thanh toán tiền, nhưng khi nhận hàng không như quảng cáo, sai mẫu, sai màu, không đạt chất lượng... là phổ biến. Ngay cả những sàn thương mại điện tử lớn được nhiều người sử dụng nhất hiện nay vẫn xuất hiện tình trạng hàng giả bán tràn lan", ông Phú chia sẻ.

Thực tế, chuyện người dùng mua hàng qua TikTok Shop dưới hình thức livestream khi nhận hàng không đúng đã không còn xa lạ.

"Tôi thấy, trên livestream họ bán áo da nhìn rất đẹp, nhưng khi nhận về thực tế thì thấy nhăn nheo, vải mỏng không đúng. Thiết nghĩ, mua rẻ nên việc chất lượng kém cũng không có gì thắc mắc, nhưng việc bán không đúng quảng cáo mới khiến khách hàng như tôi bức xúc", chị Huyền (Hà Nội), người thường mua sắm online nói.