Phút trải lòng của bác sĩ điều trị HIV cho trẻ nhỏ

"Con không biết có chữa được không"

Nhiễm HIV từ trong bụng mẹ, lên 3 tuổi, Hân (15 tuổi, ngụ tại Tân Phú) đã mồ côi vì cả cha lẫn mẹ đều chết vì HIV. Ở với gia đình người cậu ruột, may mắn Hân được gia đình cậu yêu thương như con, hàng tháng đưa em lên Bệnh viện Nhi đồng 1 TP.HCM lĩnh thuốc ARV.

"Con thấy bác sĩ bảo uống thì uống thôi, không biết có hết bệnh được không, cũng có lúc quên. Trong nhà không ai nói gì, nhưng người ngoài thì họ không biết con nhiễm bệnh", Hân chia sẻ. Khi được hỏi có bạn trai chưa, Hân ngượng ngùng: "Con không lấy chồng".

Chị Phạm Thị Lụa - nhân viên xã hội, "bà tiên" của khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1 liên tục đọc tên, dặn dò, phát thuốc ARV cho bệnh nhi, hoặc người nhà bệnh nhi không có phút nào ngừng tay. Vừa làm, chị vừa chia sẻ: "Mỗi buổi sáng, tôi kiểm tra tình hình và phát thuốc, sữa cho 30 - 40 bệnh nhi nhiễm HIV, có bé chỉ hơn 1 tháng tuổi, có em đã 18, 20 tuổi".

Giải thích vì sao trẻ 18, 20 tuổi vẫn nhận thuốc điều trị tại bệnh viện nhi, giọng chị Lụa trầm xuống: "Thằng nhỏ 20 tuổi này tội lắm. Mẹ nhiễm HIV mang bầu rồi bị chối bỏ, bỏ nhà, bỏ cửa, tự sinh bé. Đến lúc bé được vài tuổi thì mẹ mất. Trước khi mất, mẹ mang bé đến trao cho người ba nuôi dưỡng. Từ lúc sinh ra đến giờ, thằng nhỏ không có bất cứ loại giấy tờ tùy thân nào, không có khai sinh vì không biết mẹ nó sinh ra ở đâu để xin giấy chứng sinh. Mẹ kế của ba nó tốt lắm, thương nó như con ruột, tháng nào cũng đưa thằng nhỏ từ Bình Phước lên đây lấy thuốc. Hiện nay, chúng tôi đang nhờ một tổ chức cộng đồng để giúp bé có được giấy tờ tùy thân, sau đó sẽ chuyển về địa phương để điều trị tiếp".

Chị Lụa cho biết những trẻ 18, 19 tuổi mà bệnh viện vẫn chưa dám "buông" vì tâm lý những trẻ này chưa ổn định, nếu thay đổi môi trường điều trị, rất có thể trẻ sẽ bỏ luôn. Bỏ điều trị là điều mà các y bác sĩ chăm sóc cho trẻ có HIV lo lắng nhất, vì sẽ dẫn tới hàng loạt nguy cơ cho sức khỏe, như giảm miễn dịch, mắc nhiều căn bệnh, bị lờn thuốc, dẫn đến tử vong… Những trường hợp bỏ điều trị này không ít, một số thì do trẻ bị kỳ thị dẫn đến bất cần đời, một số thì do người lớn lo làm ăn, lơ là việc điều trị cho trẻ. Thậm chí có những trường hợp ba mẹ không hợp tác, không muốn điều trị. Đã có không ít trẻ tử vong do bỏ điều trị thời gian dài mới quay lại tái khám, đến lúc này, tình trạng bệnh nhi đã trở nặng.

Nguy cơ gia tăng lây nhiễm HIV ở tuổi dậy thì

Tại Bệnh viện Nhi đồng 1, phòng khám ngoại trú dành riêng cho trẻ có HIV đầu tiên tại TP.HCM được thành lập vào năm 2005. Hiện, khoa Nhiễm - Thần kinh của bệnh viện đang điều trị cho 375 trẻ bị HIV, độ tuổi từ 1 tháng đến 20 tuổi, là những trẻ lây nhiễm HIV từ bụng mẹ, hoặc bị xâm hại, vô tình mắc HIV, hoặc bị lây qua con đường quan hệ tình dục…

Theo bác sĩ Dư Tuấn Quy - Quyền trưởng khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1, khi đến tuổi dậy thì, tâm sinh lý của trẻ trở nên nhạy cảm hơn, nên khi biết bản thân mắc bệnh, nhiều trẻ thường rơi vào tâm trạng tiêu cực, sống bất cần đời. Đặc biệt, nhiều em chia sẻ cha mẹ cũng đã chết vì HIV nên không còn hy vọng sống, trở nên chán nản, sống buông thả, quan hệ tình dục sớm và lây nhiễm cho bạn tình.

Tại Bệnh viện Nhi đồng 1, các ca lây nhiễm HIV do quan hệ đồng giới nam gia tăng ở lứa tuổi học sinh. Từ đầu năm đến nay có khoảng 4-5 trường hợp bệnh nhi mắc HIV do quan hệ đồng tính nam, chủ yếu là các em từ 14-15 tuổi. Đây là một tình trạng đáng báo động.

Theo bác sĩ Quy, việc điều trị cho trẻ vị thành niên nhiễm HIV gặp nhiều khó khăn do yêu cầu phải có người giám hộ và giấy tờ cá nhân của các em đều do gia đình giữ. Tuy nhiên, những trẻ này không dám công khai giới tính thật, quan hệ tình dục đồng tính lén lút cho đến khi nhiễm bệnh. Vì vậy hầu hết khi mắc bệnh, các em nhỏ đều không dám nói thật với gia đình, càng không cho nguyên nhân lây bệnh. Nhiều trẻ còn "dọa" bác sĩ sẽ bỏ điều trị nếu bác sĩ liên hệ với gia đình. May mắn là cùng với bác sĩ còn có các nhóm giáo dục đồng đẳng cùng thực hiện công tác tuyên truyền, vận động và giúp đỡ các em. Sau quá trình điều trị tại bệnh viện, các em sẽ được chuyển về phòng khám dành cho người lớn có HIV tại các quận, huyện.

Một số trường hợp không có giấy tờ tùy thân nên tiếp tục được điều trị tại Bệnh viện Nhi đồng 1, sau đó được giới thiệu về các phòng khám đa khoa, được các nhóm đồng đẳng hỗ trợ. Với sự tài trợ của Tổ chức hợp tác phát triển y tế Việt Nam (HAIVN), Trung tâm dự phòng và kiểm soát dịch bệnh (CDC), bệnh viện cũng tổ chức hướng nghiệp, tư vấn cho các em.

"Có em thì mình dạy đầu tiên phải biết dự phòng, thời gian sau thì xem xét có hợp nhau hay không, mới tiến tới xa hơn. Với lại tuổi này chưa thể tiến tới hôn nhân, chưa thể kết hôn. Mình phải hướng nghiệp để các em học, nếu có yêu đương thì phải biết bảo vệ lẫn nhau, chứ đừng lây lan ra cộng đồng", bác sĩ Quy nói.