Mộc Châu (Sơn La): Dân nườm nượp đi xem lễ hội Hết Chá

Lễ hội Hết Chá là phong tục tập quán tâm linh có từ lâu đời của đông bào dân tộc Thái xã Đông Sang, huyện Mộc Châu, cùng với những thăng trầm của lịch sử, nhằm gìn giữ và phát huy các giá trị bản sắc văn hóa dân tộc.

Chính quyền địa phương và người dân đã cùng nhau sưu tầm và phục dựng lại lễ hội cho con cháu đến muôn đời sau. Từ năm 2008 đến nay, khi mùa hoa ban bung nở sắc trắng, hoa mạ ánh vàng thì lễ hội Hết Chá tưng bừng diễn ra và dần trở thành lễ hội thường niên của bà con dân tộc nơi đây.

 Lễ hội Hết Chá diễn ra tại nhà văn hóa bản Áng 1, xã Đông Sang, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La.

Chia sẻ với PV Dân Việt về Lễ hội Hết Chá, ông Hoàng Văn Mín, thầy mo ở bản Áng 1, xã Đông Sang cho biết: Lễ hội này có từ thời ông bà tổ tiên để lại. Lúc bấy giờ, người Thái rất nghèo không có tiền mua thuốc chữa bệnh, phải thường đến nhờ thầy mo chữa bệnh.

Thầy mo dùng mẹo và cúng nhờ thần linh nên đã chữa được bệnh cho dân bản. Mang ơn thầy mo, nhiều người sau khi khỏi bệnh đã xin được làm con nuôi của ông. Cứ mỗi dịp cuối năm (vào 29, 30 Tết) con cháu mang lễ vật đến tạ ơn thầy mo, nhưng thời điểm đó đang bận rộn cho tết nên thầy mo ấn định lễ tạ ơn sẽ tổ chức vào tháng 3 hàng năm... Lễ hội Hết Chá từ đó mà thành.

Đông đảo du khách thập phương đến tham gia trải nghiệm lễ hội.

“Đồng thời, Lê hội Hết Chá còn là dịp để người dân tạ ơn trời đất, thần linh và đấng sinh thành, giáo dưỡng, cầu chúc cho vạn vật hòa hợp, sinh sôi nảy nở, cuộc sống yên vui, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt bội thu, dân bản ấm no hành phúc. Lễ hội còn thể hiện ý thức gắn kết cộng đồng dân tộc Thái, cùng nhau bước vào mùa vụ mới may mắn, phát lộc phát tài. Nhiều đôi trai gái bén duyên, nên nghĩa vợ chồng cũng từ Lễ hội Hết Chá này”- ông Mín cho biết thêm.

Lễ hội Hết Chá được chia làm 2 phần: Phần lễ để mọi người tỏ lòng thành kính với bậc cha nuôi có công ơn cứu chữa mình, tạ ơn đất trời và thân linh; phần hội gồm các hoạt động mô phỏng lại cuộc sống bình dị thường ngày của đồng bào dân tộc Thái ở thời kỳ dựng bản, dựng mường, xây dựng đời sống mới.

 Các thầy mo cúng tế thần linh, trời đất cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa mạng bội thu đến với bà con dân bản.

Bà Lường Thị Lót, bản Áng 2, xã Đông Sang cho hay: Bà con trong bản đã chuẩn bị trước vải thổ cẩm, vải bông, lương thực, thực phẩm... phân công nhiệm vụ củ thể cho từng nhóm. Đàn ông lên rừng chặt tre dựng cây nêu hay còn gọi là cây vạn vật.

Phụ nữ ghép trống, đẽo thuyền, làm hoa, đan các con vật chim chóc, muông thú đan bằng tre nhuộm màu đỏ, vàng, xanh để treo lên cây nêu. Cây nêu trong ngày lễ hội phải to, đẹp, thẳng, dài hơn 3m, không bị nứt nẻ. Thân cây đục 5 tầng lỗ để cắm các cành tre treo hoa, ve sầu, quả còn... Gốc cây nêu ghép 4 thanh gỗ làm thành chân đế, đan 4 phên xếp thành hình vuông và quây vải thổ cẩm của đồng bào Thái tự dệt, bên cạnh đặt 2 chum rượu cần.

Đồng bào dân tộc Thái múa duyên dáng quanh cây nêu hòa cùng tiếng trống, tiếng chiêng rồn rã, tạo nên bầu không khí vui tươi.

Trong lễ hội Hết Chá còn diễn ra các trò chơi dân gian vui nhộn như, bắt cá, lên rừng hái măng, tập cho trâu cày... Điều đặc biệt trong lễ hội còn diễn ra màn kịch nam giả nữ, nữ giả nam để tái hiện những nghề nghiệp, những nét sinh hoạt vô cùng phong phú và bình dị, mang đặc trưng của cư dân lúa nước.

Đan xen vào đó là một số tiết mục kịch câm dí dỏm, sinh động, phê phán những thói hư tật xấu, khích lệ những cái hay cái đẹp trong cuộc sống hàng ngày của bà con. Bên cạnh đó, lễ hội còn diễn ra những điều xòe uyển chuyển, duyên dáng quanh cây nêu hòa cùng tiếng trống, tiếng chiêng rồn rã, âm thanh trầm bổng của đội nhạc như đang vẫy chào và mời gọi khách khứa đến chung vui cùng ngày hội.

 Lễ hội Hết Chá còn diễn ra các trò chơi dân gian vui nhộn như, bắt cá, lên rừng hái măng, tập cho châu cày... khơi gợi nét đẹp văn hóa truyền thống của người Thái.

Bà Đinh Thị Hường,Trưởng phòng văn hóa huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La cho biết: Việc tổ chức Lễ hội Hết Chá, không chỉ giúp bảo tồn nét văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc Thái trong cộng đồng các dân tộc Tây Bắc, mà còn góp phần thu hút khách dụ lịch trong và ngoài nước đến với cao nguyên Mộc Châu khám phá, trải nghiệm vẻ đẹp văn hóa đặc sắc của bà con.

Ngoài ra, đến với lễ hội du khách còn được tham gia vào các trò chơi dân gian, môn thể thao dân tộc và hoạt động văn hóa văn nghệ. Du khách sẽ được tận mắt chứng kiến cuộc thi ẩm thực độc đáo của đồng bào dân tộc Thái ở Đông Sang. Tất cả đã tạo nên không khí vui tươi, sôi nổi thu hút rất đông du khách từ khắp mọi miền đến tham gia và trải nghiệm. 

Lễ hội đã thu hút đông đảo du khách địa phương và khách du lịch nước ngoài tìm hiểu, tham quan.