Malaysia bán cả lá mãng cầu xiêm, doanh nghiệp nông nghiệp đừng chờ nước ngoài đến mua

Xuất xứ hàng hóa và cơ hội “vượt đèn vàng” của doanh nghiệp Việt 

Ngày 14.1.2019 là dấu mốc quan trọng đối với Việt Nam khi Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTTP) bắt đầu có hiệu lực, mở ra thời kỳ hội nhập kinh tế mới. Trước Việt Nam, CPTPP đã có hiệu lực với 6 quốc gia, bao gồm: Mexico, Nhật Bản, Singapore, New Zealand, Canada, Australia.

Tham gia CPTPP, lần đầu tiên Việt Nam cam kết cắt giảm gần 100% dòng thuế; cam kết đối với hoạt động mua sắm công; cam kết đối với lĩnh vực doanh nghiệp nhà nước; cam kết cho phép người lao động thành lập tổ chức của người lao động không nhất thiết trực thuộc Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam; cam kết về vấn đề môi trường, thương mại điện tử...

Bà Bùi Kim Thùy, nguyên thành viên đoàn đàm phán các FTA của Việt Nam chia sẻ tại hội thảo (Ảnh: Giang Huy)

Chia sẻ tại tại Hội thảo “CPTPP với doanh nghiệp: Lợi ích hay thách thức?” do Bộ Công Thương phối hợp với Báo điện tử VnExpress, Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân tổ chức mới đây, bà Bùi Kim Thùy, nguyên thành viên đoàn đàm phán các FTA của Việt Nam, cho biết, CPTPP là một FTA toàn diện.

Trong đó, bà Thùy nhấn mạnh, vai trò của đàm phán thuế quan và đàm phán Quy tắc xuất xứ có vai trò quan trọng ngang bằng như hai chân song hành. Chỉ khi sản phẩm xuất khẩu vượt qua các đòi hỏi về nguyên tắc xuất xứ, các mặt hàng của Việt Nam xuất khẩu sang các thị trường mới được hưởng mức thuế ưu đãi.

“Vì vậy, các doanh nghiệp cần có ý thức tìm hiểu cụ thể và tuân thủ chặt chẽ các quy tắc xuất xứ để có thể xuất khẩu hàng hóa”, bà Bùi Kim Thùy đưa ra lời khuyên.

Chia sẻ cụ thể về quy tắc xuất xứ trong CPTPP, bà Thùy đưa ra so sánh, xuất xứ thuần túy được hiểu trong các FTA cũ là 100% các nguyên vật liệu tạo nên sản phẩm phải nằm toàn bộ trong quốc gia đó. Đây là quy tắc xuất xứ chặt để ngăn chặn các quốc gia không phải là thành viên của hiệp định tận dụng các ưu đãi thuế, hay còn được gọi là "free rider".

Còn các quy tắc trong CPTPP cho phép nguyên liệu đầu vào được quyền nhập khẩu từ các thành viên của khối. Đơn cử như với sản phẩm bánh xuất khẩu, doanh nghiệp có thể được nhập các nguyên liệu từ những nước trong khối CPTPP nếu nguồn cung giá rẻ, chất lượng tốt.

Ngoài ra, quy tắc cộng gộp trong CPTPP, cũng mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Quy định này đặt ra là nguyên liệu nhập khẩu không đạt xuất xứ CPTPP nhưng có giá trị gia tăng trong khối, dù chỉ 1% sẽ được cộng gộp để tính hàm lượng CPTPP trong sản phẩm để được cấp ưu đãi C/O.

Hiệp định CPTPP tạo nên một khu vực kinh tế tự do khổng lồ, có phạm vi thị trường khoảng 500 triệu người dân và chiếm 15% GDP toàn cầu. (Ảnh: TTXVN)

Đặc biệt, CPTPP cũng đưa ra quy định De Minimis - quy tắc linh hoạt cho phép thành phẩm dù vi phạm xuất xứ 10% vẫn được hưởng ưu đãi thuế quan đặc biệt. Ngoài ra, doanh nghiệp được phép vi phạm 10% về giá trị đơn hàng, riêng ngành dệt may có thêm một lựa chọn là vi phạm 10% về trọng lượng. Điều này được bà Bùi Kim Thùy so sánh với hình ảnh “người tham gia giao thông ở một số quốc gia được phép vượt đèn vàng nhưng một số nước không cho phép”.

“Ví dụ, một gói cafe khi được sản xuất tại Biên Hòa lấy cà phê từ Buôn Mê Thuột, sữa từ Mộc Châu, đường từ Quảng Ngãi. Bốn tỉnh này đều nằm trong lãnh thổ Việt Nam. CPTPP coi mỗi quốc gia trong Hiệp định là một tỉnh. Khi đó, CPTPP không cần chỉ số RCV (Regional Value Content - PV) phải đạt 40% như các FTA khác. Kể cả 15, 20% vẫn được cấp C/O bình thường. Khi về đến Hải quan, Hải quan hiểu rằng sẽ được cộng gộp.

Đây là yếu tố linh hoạt đặc biệt tốt cho chuỗi cung ứng, đối với các ngành sản xuất, nhất là đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, không có đủ nguồn lực như các doanh nghiệp lớn. Với các Hiệp định trước đây, 39% cũng không được cộng gộp. Còn với CPTPP được phép cộng gộp dù chỉ 1%”, bà Bùi Kim Thùy chia sẻ.

Trông chờ người nước ngoài sang mua sẽ chỉ làm gia công cho họ

Theo ông Đỗ Văn Huệ, Ủy viên Thường trực CLB Nông nghiệp công nghệ cao Việt Nam, nông nghiệp Việt Nam đang đi chậm hơn so với các ngành khác. Thời gian qua, ngành mới tháo gỡ được phần nào về vùng nguyên liệu giờ mới đến phần chế biến.

“Nếu ngành nông nghiệp vẫn còn áp dụng công nghệ cũ thì không thể xuất khẩu”, ông Huệ khẳng định.

Ông Đỗ Văn Huệ, Ủy viên Thường trực CLB Nông nghiệp công nghệ cao Việt Nam. (Ảnh: Giang Huy)

Ông Huệ cho biết đa số các doanh nghiệp nông nghiệp vẫn chưa thể chủ động được thị trường mà đang chờ khách nước ngoài đến đợt hàng, gia công. Đây là điều rất rủi ro và bị động. Ngành nông nghiệp đang sản xuất những cái mình có chứ chưa phải đáp ứng sát sườn những sản phẩm các thị trường nhập khẩu lớn cần.

“Có những sản phẩm ở nước ngoài cần nhưng trong nước không biết. Tại Malaysia, trái mãng cầu xiêm, thậm chí là lá mãng cầu xiêm vẫn bán được. Một gói trà túi lọc bên đó làm với khoảng 3 lá trà bán 12.000 đồng, người dân bên đó tìm mua nhưng doanh nghiệp mình không nắm thông tin, không đưa sản phẩm sang.

Nếu mình trông chờ người nước ngoài sang mua thì lại dính bài toán chỉ làm gia công cho họ, như thế sẽ không đảm bảo thu nhập cho người dân. Vì vậy, các doanh nghiệp cần chủ động nghiên cứu tìm hiểu các thị trường lớn, mang sản phẩm đến sang nước ngoài bán”, ông Đỗ Văn Huệ nói.