Không cần quân Nga, tham nhũng cũng đủ đánh bại Ukraine?

Vụ bê bối tham nhũng mới nhất ở Ukraine đang kể một câu chuyện phức tạp, Stefan Wolff là Giáo sư An ninh Quốc tế tại Đại học Birmingham và Tetyana Malyarenko là Giáo sư Quan hệ Quốc tế tại Học viện Luật Đại học Quốc gia Odessa bình luận.

Cụ thể bê bối tham nhũng mới đang nhấn chìm Bộ Quốc phòng Ukraine liên quan đến 100.000 quả đạn súng cối trị giá khoảng 40 triệu USD đã được thanh toán nhưng chưa bao giờ được giao. Nhưng chỉ vài ngày sau khi câu chuyện này nổi lên, Ukraine đã đạt được thứ hạng tốt nhất từ trước đến nay trong chỉ số nhận thức tham nhũng hàng năm do Tổ chức Minh bạch Quốc tế (TI) biên soạn.

Vị thế được cải thiện trong chỉ số TI chứng tỏ rằng, những nỗ lực của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nhằm trấn áp tham nhũng - bao gồm cả trong vòng tròn thân cận với ông - đã dẫn đến một số cải tiến. 

Mặt khác, vụ bê bối đạn dược mới nhất cũng là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy tham nhũng đã lan rộng và bình thường hóa như thế nào khi các quan chức quốc phòng cấp cao và các nhà quản lý của một nhà cung cấp vũ khí thông đồng để tước đoạt nguồn cung cấp quân sự quan trọng của đất nước họ vào thời điểm đất nước họ đang phải đối mặt với mối nguy hiểm hiện hữu.  

Tham nhũng từ lâu đã là một vấn nạn ở Ukraine. Nhưng trong mười năm qua, kể từ khi điểm số nhận thức tham nhũng hàng năm được đối chiếu, đất nước đã dần được cải thiện . Tuy nhiên, ngoại trừ Nga và Azerbaijan, không có quốc gia châu Âu nào được coi là tham nhũng hơn Ukraine.

Ukraine vẫn cầm cự được sau hai năm xung đột gay gắt, bất chấp nạn tham nhũng tràn lan, và đã thể hiện khả năng phục hồi đáng kể bất chấp các đợt tấn công liên tiếp của Nga. Nhưng những vụ bê bối tham nhũng cấp cao này cho thấy Ukraine vẫn phải chiến đấu với nạn tham nhũng hàng ngày và điều đó đã trở thành mối đe dọa hiện hữu hơn vào thời điểm mà sự sống còn của nước này đang ngày càng phụ thuộc vào viện trợ tài chính và quân sự của phương Tây.

Những người hoài nghi về Ukraine ở EU - trên hết là Hungary và Slovakia, cũng như những người theo chủ nghĩa dân túy cánh hữu có ảnh hưởng ở Đức - đã sử dụng nạn tham nhũng không thể chối cãi ở Ukraine làm lý lẽ chống lại việc viện trợ thêm cho nước này. Tương tự, tại Mỹ, các đảng viên Đảng Cộng hòa cũng lập luận rằng việc thiếu giám sát có thể khiến viện trợ của Mỹ dành cho Kiev rơi vào túi các quan chức tham nhũng.

Khi các chiến dịch bầu cử Mỹ và Nghị viện châu Âu ngày càng nóng hơn, các bê bối tham nhũng ở Ukraine đều khiến việc nhận thêm viện trợ của Kiev trở nên khó khăn hơn, đặc biệt là giữa lúc thành tích của Ukraine trên chiến trường vào năm 2023 không đáp ứng được kỳ vọng của phương Tây. 

Ngoài sự bấp bênh về viện trợ, chính quyền Zelensky cũng trở nên dễ bị tổn thương hơn ở trong nước. Các vụ bê bối tham nhũng cấp cao lặp đi lặp lại làm suy yếu một trong những lời hứa quan trọng nhất trong cuộc bầu cử năm 2019 của nhà lãnh đạo Ukraine rằng ông sẽ loại bỏ tận gốc nạn tham nhũng.

Ngoài ra, khi Tổng thống Ukraine củng cố các cơ quan chống tham nhũng và cởi mở về những vấn đề mà Ukraine tiếp tục phải đối mặt, thì chiến dịch đàn áp tham nhũng liên tục của ông giờ đây cũng có thể bị phe đối lập trong nước coi là có động cơ chính trị. Điều này có nguy cơ làm sâu sắc thêm sự chia rẽ chính trị ở Ukraine. Đó là cơn ác mộng đối với ông Zelensky vào thời điểm dấy lên tin đồn giới lãnh đạo chính trị và quân sự Ukraine đang mâu thuẫn sâu sắc chia rẽ sâu sắc.

Liên quan đến tin đồn như vậy, hiện vẫn chưa rõ liệu ông Zelensky có thay thế Tổng tư lệnh quân đội Ukraine Tướng Valeriy Zaluzhny như tin đồn hoặc có đủ thẩm quyền để làm điều đó hay không. 

Cũng có suy đoán rằng tướng Zaluzhny có thể tham gia chính trường và chống lại Zelensky để tranh cử chức tổng thống Ukraine. Một cuộc thăm dò vào tháng 12 năm ngoái cho thấy trong khi 62% người Ukraine cho biết họ tin tưởng ông Zelensky, trong khi 88% cho biết họ tin tưởng tướng Zaluzhny.

Tóm lại, vụ bê bối tham nhũng và tin đồn sự rạn nứt  ở cấp cao nhất trong cơ cấu quyền lực của Ukraine hiện nay rõ ràng sẽ khiến các đồng minh phương Tây của Kiev nghi ngờ về chiến thắng của Ukraine trước Nga. Khi sự nghi ngờ ngày càng tăng, viện trợ cho Ukraine sẽ ngày càng giảm.

Do đó, bản thân tham nhũng khó có thể phá hủy Ukraine. Nhưng giữa một cuộc chiến, nó có thể là giọt nước cuối cùng khiến đất nước tan vỡ – vì những tác động dây chuyền trong và ngoài nước, Stefan Wolff là Giáo sư An ninh Quốc tế tại Đại học Birmingham và Tetyana Malyarenko là Giáo sư Quan hệ Quốc tế tại Học viện Luật Đại học Quốc gia Odessa kết luận.