Cần quy định rõ quyền giám sát của người dân trong Luật Ngân sách nhà nước

Đây là nội dung góp ý xây dựng dự thảo Luật Ngân sách nhà nước sửa đổi (dự luật được Quốc hội thảo luận tại hội trường vào chiều nay, 25.11.2014) do Tổ chức Oxfam và nhóm các tổ chức phát triển của Việt Nam đề xuất trong một tuyên bố báo chí đưa ra cùng ngày.

Theo tuyên bố nói trên, vì mục tiêu hỗ trợ phát triển cộng đồng và bảo vệ quyền, lợi ích của người dân, đặc biệt là ở các khu vực đặc biệt khó khăn, người dân cần được tham khảo ý kiến về dự thảo Luật NSNN (sửa đổi), Tổ chức Oxfam, với sự hỗ trợ của Ủy ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội khóa 13, đã cùng nhóm các tổ chức phát triển Việt Nam tiến hành tham vấn với 1.147 người dân và 408 cán bộ chính quyền tại 5 tỉnh Bắc Giang, Hòa Bình, Nam Định, Quảng Trị và Bà Rịa-Vũng Tàu. Nhóm các tổ chức này bao gồm: Trung tâm Hành động Phát triển vì Cộng đồng (ACDC), Trung tâm Nâng cao Năng lực Cộng đồng (CECEM), Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI), Trung tâm Hỗ trợ Giáo dục và Nâng cao Năng lực cho Phụ nữ (CEPEW), Nhóm hợp tác Thúc đẩy Quản trị và Cải cách Hành chính công (GPAR). Nội dung tham vấn chủ yếu tập trung vào ba vấn đề lớn: Thực hiện công khai, minh bạch; trách nhiệm giải trình; bảo đảm sự tham gia của người dân trong phân bổ ngân sách và quản lý, sử dụng ngân sách.

Sau khi tổng hợp, phân tích và nghiên cứu kết quả tham vấn, Oxfam và nhóm các tổ chức nói trên đã đưa ra 3 nhóm nội dung kiến nghị:

Một là, Luật cần làm rõ về đối tượng thực hiện công khai. Nội dung và phương thức công khai phải giúp người dân có thể hiểu được, biết được và tham gia được vào các quy trình ngân sách, đặc biệt là bảo đảm sự thuận tiện (dễ tiếp cận) và hiệu quả (không mất chi phí hoặc tốn kém về thời gian, công sức) trong việc tiếp cận thông tin công khai. Nội dung công khai NSNN gồm số liệu và báo cáo thuyết minh về dự thảo dự toán ngân sách, dự toán, chấp hành và quyết toán NSNN; nguồn thu ngân sách (đặc biệt nợ công); quy trình, thủ tục kê khai, thu, nộp, miễn giảm, gia hạn, hoàn lại các khoản thu; tạm ứng, cấp phát, thanh toán NSNN; báo cáo kết quả kiểm toán và báo cáo kết quả thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán, kết luận thanh tra, kết luận kiểm tra của cơ quan thanh tra và các cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Nhiều nước trên thế giới đã sử dụng bản “Ngân sách công dân” để đưa thông tin đến người dân một cách đơn giản và dễ hiểu, trong đó các khoản chi được giải trình theo kết quả đầu ra chứ không phải chỉ theo hạng mục chi. Việt Nam hoàn toàn có thể tham khảo và vận dụng thực tiễn tốt này trong thời gian tới.

Hai là, Luật Ngân sách sửa đổi cần tiếp tục quy định cụ thể về quyền tham gia trực tiếp và gián tiếp của người dân trong phân bổ ngân sách; quy định trực tiếp lấy ý kiến của người dân ở cấp xã, phường, thị trấn thông qua các cuộc họp dân theo địa bàn điểm dân cư vào quá trình ngân sách xã; tham gia gián tiếp thông qua lấy ý kiến của các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội khác về định hướng và lĩnh vực ưu tiên trong phân bổ ngân sách nhà nước hàng năm ở cấp huyện, tỉnh và Trung ương.

Ba là, Luật cũng cần tiếp tục quy định rõ quyền tham gia giám sát của người dân trong quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước; quy định cụ thể về thẩm quyền, phương thức giám sát trực tiếp và gián tiếp. Các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội khác tổ chức và hướng dẫn cho người dân, các tổ chức thành viên, các tổ chức xã hội khác tham gia vào quá trình giám sát việc chấp hành, quyết toán NSNN ở địa phương.

Đồng thời, luật cần tiếp tục quy định rõ về việc kiểm tra, thanh tra các đối tượng có liên quan trong việc thực hiện chế độ công khai NSNN, và về trách nhiệm giải trình của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi nhận được ý kiến giám sát của tổ chức, công dân; đồng thời quy định rõ các hình thức xử lý đối với các hành vi vi phạm nghĩa vụ công khai NSNN và trách nhiệm giải trình.

Với 3 nhóm nội dung kiến nghị chính trên đây, Các tổ chức thực hiện tham vấn hi vọng các cơ quan nhà nước thực hiện nhiệm vụ xây dựng Luật ngân sách tiếp tục cân nhắc và tiếp thu ý kiến của người dân. Việc phản ánh tâm tư, nguyện vọng của người dân trong Dự thảo Luật ngân sách sẽ là một trong các điều kiện để Luật  ngân sách sau khi được thông qua sẽ góp phần nâng cao hiệu quả trong thực tiễn triển khai.